του Νίκου Γ. Λεμονή
Η Χρυσή Μπάλα είναι ένα βραβείο που απονέμεται κάθε χρόνο, στο τέλος του ημερολογιακού έτους, στο καλύτερο ποδοσφαιριστή του κόσμου για τη χρονιά που πέρασε.
Η ιστορία του θεσμού είναι σχετικά μεγάλη. Ξεκίνησε σαν διάκριση θεσπισμένη από το γαλλικό περιοδικό France Football στα 1956 και αφορούσε στον καλύτερο ευρωπαίο ποδοσφαιριστή.
Αργότερα το βραβείο άρχισε να απονέμεται και σε ποδοσφαιριστές που αγωνίζονταν στην Ευρώπη, ακόμη και αν δεν ήταν ευρωπαίοι, ενώ από 2009 και ύστερα συγχωνεύθηκε με ένα αντίστοιχο θεσμό βράβευσης της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Ποδοσφαίρου, της FIFA δηλαδή, μετονομάστηκε σε FIFA Ballon d' Or, δηλαδή Χρυσή Μπάλα FIFA και δίνεται πλέον στον καλύτερο ποδοσφαιριστή του κόσμου, ανεξαρτήτως εθνικότητας και σημείου του πλανήτη στο οποίο αγωνίζεται. Βέβαια δεδομένης της συγκέντρωσης του ποδοσφαιρικού οικονομικού κεφαλαίου στους ευρωπαϊκούς συλλόγους, μέχρι σήμερα δεν έχει τύχει να κερδηθεί η Χρυσή Μπάλα από παίκτη που να αγωνίζεται σε κάποιο εκτός Ευρώπης πρωτάθλημα.
Η τελευταίες αλλαγές στον θεσμό συνεπέφεραν και μια σειρά από αλλαγές στα κριτήρια βάσει των οποίων απονέμεται το βραβείο. Η ουσιαστικότερη και συμβολικότερη από αυτές είναι η πλήρης αποσύνδεσή του από τις επιδόσεις του συλλόγου που αγωνίζεται ο κάθε υποψήφιος για τη διάκριση ποδοσφαιριστής. Με λίγα λόγια δεν έχει πια σημασία αν η ομάδα του παίκτη κατέκτησε έναν ή περισσότερους τίτλους μέσα στη χρονιά, το πρωτάθλημα το κύπελλο ή ακόμη και το Champions League, αν η εθνική ομάδα του ίδιου αθλητή διακρίθηκε σε έναν σημαντικό θεσμό σαν το Παγκόσμιο Κύπελλο, το Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα ή το Copa America κ.λπ.
Το μόνο που μετράει είναι οι ατομικές επιδόσεις του ποδοσφαιριστή καθιστώντας τα κριτήρια επιλογής εξαιρετικά υποκειμενικά καθώς είναι σχεδόν αδύνατο σε ένα ομαδικό άθλημα - και μάλιστα σε ένα ομαδικό άθλημα σαν το ποδόσφαιρο - να υπολογιστεί η ατομική επίδοση κάποιου. Το πράγμα όμως πέρα από την υποκειμενικότητα της αξιολόγησης γεννά και ένα εύλογο ιδεολογικό ερώτημα. Το συνόψισε σε μια φράση ο μεγαλύτερος δάσκαλος ποδοσφαίρου των ημερών μας, ο Αλσατός προπονητής της Arsenal, Arsène Wenger, εκφράζοντας την απορία "τι νόημα έχει ένα ατομικό βραβείο σε ένα ομαδικό άθλημα;"
Στην εποχή του άγριου καπιταλισμού της ατομικότητας, σε μέρες που απαξιώνεται κάθε συλλογική συμπεριφορά, δράση, επιδίωξη και προοπτική, στα χρόνια που το άτομο -φυσικά το ισχυρό οικονομικά άτομο, ο "κατέχων"- επιβάλλει την θέληση και το συμφέρον του στην κοινωνία, έρχονται θεσμοί σαν τη "Χρυσή Μπάλα" να καλλιεργήσουν ακόμα περισσότερο τη θεοποίηση του ενός σε βάρος των πολλών.
Ειδικότερα ο παιδαγωγικός αντίκτυπος τέτοιων θεσμών και του τρόπου με τον οποίο προσεγγίζονται, συν την αδικαιολόγητα υπέρμετρη προβολή που έχουν από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, είναι καταστροφικός. Τα σημερινά πιτσιρίκια αντί να απαντούν στο προαιώνιο ποδοσφαιρικό ερώτημα αν η Μπαρτσελόνα είναι καλύτερη από τη Ρεάλ ή το αντίστροφο, εδώ και δυο μήνες δεν συζητούσαν άλλο παρά αν θα κερδίσει το βραβείο ο Μέσι ή ο Ρονάλντο. Φοβάμαι ότι έτσι μεγαλώνει μια γενιά ανθρώπων που θα πιστεύει πως το μόνο που μετράει είναι η πάρτη μας...
Υ.Γ.: Για την ιστορία τη Χρυσή Μπάλα για το έτος 2013 την κατέκτησε ο Πορτογάλος Κριστιάνο Ρονάλντο. Λεπτομέρεια: η ομάδα του, η Ρεάλ Μαδρίτης, την ίδια χρονιά δεν κατάφερε να κερδίσει ΤΙΠΟΤΑ, ούτε έναν τίτλο...
